Hoe kan onzeker gedrag ontstaan
Hoe komt het dat iemand onzeker is in zijn/haar gedrag? Zoals met vele eigenschappen, geldt ook hier: een deel van gedrag wordt bepaald door aanleg en een deel door de ervaringen die iemand in het leven meemaakt.
Een van thuis meegekregen boodschap in de trant van
“niet anders zijn, kijk uit voor wat de buren zeggen” of
“wij zijn minder waard dan een ander” of het oer-Hollandse
“doe maar gewoon, dan doe je gek genoeg”
kan (onbewust) tot ingehouden gedrag en ambitie op volwassen leeftijd leiden.
Voor het ontwikkelen en uitbouwen van gezond zelfvertrouwen is het noodzakelijk dat een mens gedurende de jeugdjaren constructief en bewust verbaal of non-verbaal bevestiging krijgt. Bevestiging dat wie je bent en wat je denkt en doet belangrijk is en verschil maakt. Wanneer deze ervaring (door opvoeding of cultuur of welke reden dan ook) niet fundamenteel aanwezig is in iemand, ontstaat op zeker moment een gevoel van onzekerheid over het eigen gedrag of het eigen bestaansrecht.
Uitingsvormen
Mensen die kampen met onzekerheid vinden het vaak moeilijk om uit te spreken wat ze denken (“wat ik denk dat is vast stom en kan iedereen bedenken”), durven in een bijeenkomst het woord niet te nemen, vullen in wat anderen over hen denken, schrijven in hun hoofd hele scenario’s over hoe dingen zullen gaan, vermijden situaties en kunnen eigen werkzaamheden eindeloos controleren. Ze zouden het anders willen, maar weten niet hoe.
Het is wel goed om te realiseren dat gevoelens van onzekerheid er gewoon bij horen en dat iedereen deze gevoelens wel eens ervaart. Het is pas onderwerp van coaching als het duidelijk belemmerend werkt om het werk goed te doen of doelen te behalen.
Wat kun je er in coaching aan doen
Ik heb een grote variëteit aan werkwijzen om hierbij in te zetten. Er zijn immers veel ontstaansredenen voor de onzekerheid, diverse verschijningsvormen van onzekerheid, en evenzo verschillende manieren die tot de doorbraak naar bewust gedrag kunnen leiden.
Wanneer iemand last heeft van onzekerheid heeft het geen zin om dit weg te drukken of te overschreeuwen. Integendeel; dat maakt de zichtbaarheid ervan alleen maar groter.
Ik zal daarom vaak beginnen met inzetten op het gevoel van onzekerheid te accepteren en mee te nemen in de keuze hoe te handelen. Belangrijk is dat begrepen wordt dat iemand zich niet hoeft te laten leiden door deze emotie; hij of zij heeft elke keer opnieuw een keuze. Wat mensen als onzekerheid omschrijven kunnen ze ook gaan ervaren als een soort alarmbel die ze aanwakkert om op te letten: ‘hier ligt een persoonlijke uitdaging voor me om te groeien en te ontwikkelen!’
Zinvol om ook bij stil te staan vind ik de vraag welke kwaliteiten diegene verder heeft die hij of zij in wil zetten en, ook een belangrijke vraag, welke waarden hoog in het vaandel staan waar diegene recht aan wil doen. Hier zullen we in het coachtraject dus zeker aandacht aan besteden.
Daarnaast kan er heel praktisch geoefend worden. Dit kan gaan in de drietrap: erkennen-herkennen-verkennen. Vaak is het te veranderen gedrag al wel erkend bij de start van een coachtraject. Zaak is om het vervolgens te herkennen als het gebeurt. Dit vindt veelal eerst pas achteraf plaats (“heb ik het weer gedaan”) waarna de coachee de situatie, het gevoel en het bijbehorende gedrag herkent als het nét gebeurt is, waarna de coachee het gaat herkennen als het bijna gaat gebeuren. Als dit het geval is kan de coachee gaan oefenen met de volgende stap: het adequaat te handelen volgens eigen waarden en kwaliteiten: anders gezegd het verkennen van nieuw gedrag.
Dit verkennen kan bijvoorbeeld zijn door eerst in veilige situaties te gaan beginnen met uitspreken wat je denkt of in een vergadering als eerste iets te zeggen of hardop aan te sluiten bij een uitspraak van een ander. Een collega of leidinggevende vragen die hierbij ondersteunt, al is het maar met een knipoog, kan fantastisch goed helpen.
Waar verder, als het past, bij stilgestaan kan worden, is:
* het leren checken van de realiteit; in plaats van invullen wat een ander denkt of hoe een situatie in de toekomst zal verlopen,
* de zelfwaardering leren vergroten, oa door complimenten aan zichzelf te laten maken;
* het leren ontvangen en herkennen van complimenten van anderen en deze ook echt binnen laten komen;
* het verankeren van zelfverzekerd gedrag en dito gedachten.
Resultaat
Wat ik geregeld gemerkt heb is dat na een coachtraject waarin onzekerheid als thema is uitgediept, mensen met nieuwe energie en elan aan het werk zijn, meer durven, meer doen, grenzen stellen en hun impact vergroten in zowel praktische als emotionele zin.
Voor meer informatie:
Lidwien Kamp, Coach Utrecht